Ikebana là gì? Nghệ Thuật cắm hoa đến từ Nhật Bản có gì đặc biệt

Ikebana là gì?

Ikebana là nghệ thuật cắm hoa của Nhật Bản, nghệ thuật này biến những cành cây ngọn cỏ khi cắm trở lên sống động và mang nhiều ý nghĩa không thua kém gì những bức tranh, tượng nghệ thuật cả. Trong tiếng nhật thì Ikebana là (生い花) tức hoa sống, thi thoảng phong cách này cũng được gọi với tên khác là Kado (華道).

Phong cách cắm hoa Ikebana đề cao và thể hiện 3 yếu tố chính là: thiên, địa, nhân (trời, đất, con người). Các yếu tố này được biểu hiện trong màu sắc, bình hoa, không gian, mật độ hoa,...Mỗi tác phẩn ikebane đều chưa đựng một ý nghĩa trong đó có thể nêu vài ví dụ điển hình như: nếu cắm vài bông cành hoa xơ xác thì sẽ là biểu hiện cho khung cảnh mùa đông. Còn nếu cành hoa xun xuê nhiêu lộc, nhiều hoa thì là miêu tả mùa xuân. Đôi khi ta cũng gặp những tác phản cắm quả chín thì thường sẽ là mưu tả mùa hạ.

Nguồn gốc của nghệ thuật cắm hoa Ikebana

Nghệ thuật cắm hoa Ikebane sơ khai nhât xuất hiện ở đầu thế kỷ thứ VII, đay là thời kỳ mà Phật giáo Trung Hoa du nhập vào Nhật Bản. Ở thời kỳ này Ikebana chưa có định hình rõ ràng mà chỉ đơn giản là một phong tục cắm hoa trước bàn thờ, tượng Phật. Về sau này thì phong cách cắm hoa này ngày càng chở lên phức tạp và được định hình rõ ràng hơn. 

Vào thời kỳ Heian (thế kỷ thứ VIII đến XII), người ta thường đính kèm một bài thơ vào nhành hoa nhằm biểu lộ sự ngưỡng mộ và bộc bạch tình cảm cũng như miêu tả ý nghĩa của tác phẩm.

Với sự phát triển của tầng lớp samurai vào thế kỷ XIV, các lãnh chúa phong kiến được tôn sùng và nắm trong tay quyền lực tối thượng. Họ muốn phô trương sự giàu có và sức mạnh của mình. Từ đó, họ sáng tạo ra phong cách nội thất tokonoma, tức một góc nhỏ dùng để trang trí, hơi hõm vào so với vách tường. Tokonoma được thiết kế trong đền đài và thái ấp để trưng bày áo giáp.

Sau này khi lãnh thổ hoàn toàn thống nhất, trong thời kì hòa bình, thay vì trưng áo giáp, người ta bắt đầu bày biện đồ vật, bao gồm các bình hoa.

Theo một số tài liệu khác thì lịch sử của Ikebana bắt đầu cùng với Lịch sử của Ikenobo- trường học cổ xưa nhất về Ikebana. Trường học này bắt đầu được dựng từ một thầy tu của đền Rokkakudo - tên là Shiun-ji ở Kyoto, người có những kỹ năng sắp xếp các bông hoa đặc biệt đến nối mà các thầy tu khác nhìn ông như một người thầy vậy. 

Các phong cách cắm hoa Ikebana thường gặp

Phong cách cắm hoa Rikka

Nghệ thuật cắm hoa sơ khai theo triết lý đạo Phật là lý tưởng hóa thiên đàng, do đó cách cắm tương đối xa hoa, cầu kì. Rikka là phong cách nghệ thuật cắm hoa ikebana đầu tiên. Mục đích của rikka không phải là phơi bày quá nhiều vẻ đẹp của hoa, mà dùng hoa để hình tượng hóa vũ trụ.

Luật cắm hoa rikka được gọi là các thế cắm hoa, bao gồm 9 thế then chốt. Bên cạnh đó bạn có thể thêm thắt vào các tư duy cá nhân của mình.

1. Shin: núi tâm linh
2. Uke: sự đón nhận
3. Hikae: sự chờ đợi
4. Sho shin: thác nước
5. Soe: cành nhánh hỗ trợ
6. Nagashi: suối
7. Mikoshi: sự quan sát
8. Do: cơ thể
9. Mae oki: phần thân trước

Phong cách cắm hoa seika

Phong cách seika thuộc nghệ thuật cắm hoa ikebana.

Trái với những quy luật nghiêm ngặt của phong cách rikka, Seika là một cách cắm hoa khá tự do. Ban đầu người Nhật gọi đó là nageire, nghĩa là “nhét vào”. Đặc trưng của phong cách nageire là hoa không nhất thiết phải dùng đạo cụ để dựng cho đứng thẳng, mà hoa nên được thả tự nhiên trong bình.

Nếu như rikka mang đặc trưng cắm hoa truyền thống của đạo Phật, thì nageire lại thiên về thiền định. Rikka là một nỗ lực triết học nhằm lột tả thế giới quan về vũ trụ, trong khi nageire là phong cách cắm hoa nhằm đạt được sự hợp nhất với vũ trụ.

Vào cuối thế kỷ XVIII, sự giao thoa giữa rikka và nageire đã cho ra đời một nguyên tắc cắm hoa mới, gọi là seika (hoa tươi sống động).

Theo phong cách seika, 3 thế được bảo tồn là: shin, soe và uke (hay còn gọi là taisaki). 3 thế này tạo thành 1 tam giác không đều.

Trước đây, phong cách seika bao gồm chỉ 1 loại nguyên liệu. Chỉ trừ dịp năm mới, người ta mới cắm nhiều loại hoa lá. Ngày nay, luật này không còn cứng nhắc như trước. Người ta thường chọn từ 1-3 nguyên liệu để tạo ra một bình hoa đẹp.

Phong cách cắm hoa moribana

Những năm gần đây, hốc tường tokonoma nơi thường đặt hoa ikebana, đã không còn tồn tại trong những ngôi nhà hiện đại mang phong cách Tây phương. Ngày nay, người ta muốn từ mọi ngóc ngách đều có thể chiêm ngưỡng bình hoa ikebana. Đó là kiểu trưng hoa 360 độ.

Trước đây, người ta chỉ có thể ngắm hoa khi ngồi trên sàn, đối diện bình hoa. Ngày nay, phong cách moribana mong muốn tạo ra một bình hoa 3 chiều với nguyên liệu là thực vật tự nhiên.

Phong cách ikebana đương đại

Phong cách nghệ thuật cắm hoa ikebana đương đại.

Rikka và seika tiếp tục là các nguyên tắc cắm hoa ikebana nền tảng, nhưng sự phát triển của xã hội đã dẫn tới việc sử dụng các loại nguyên liệu mới mà trước đây chưa từng thấy trong ikebana, gọi là phong cách đương đại.